Ισλανδία: Μια επανάσταση που δεν τελείωσε ακόμα

[Έριξαν την κυβέρνηση της χρεοκοπίας, αρνήθηκαν να πληρώσουν τα «σπασμένα» των τραπεζιτών τους, κυνηγούν δικαστικά τους υπαίτιους τραπεζίτες και πολιτικούς, γράφουν νέο Σύνταγμα και σήμερα, στα τέλη του 2011, ξαναβγαίνουν στους δρόμους κατά της κυβέρνησης, που… αλληθωρίζει προς ΔΝΤ και διαφθορά.  Μιλούν στο «Crash» δύο Ισλανδοί δημοσιογράφοι, ένας Ισλανδός πανεπιστημιακός και ένα μέλος του ισλανδικού σκέλους της οργάνωσης ATTAC]

της Δέσποινας Παπαγεωργίου [δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Crash», τεύχος Νοεμβρίου 2011]

Ένας μακρόσυρτος, βροντερός βρυχηθμός άρχισε να ακούγεται από τα έγκατα της γης. Τα πύρινα σπλάχνα μιας παγωμένης χώρας αναμοχλεύονταν σαν την κοιλιά ενός κήτους που γουργουρίζει. Σε λίγο, η έκρηξη. Ήταν ένα ισλανδικό ηφαίστειο. Το πυκνό απειλητικό σύννεφο τέφρας θα καθήλωνε ακόμα και τα σιδερένια πουλιά στα αεροδρόμια, πέρα από τα ισλανδικά σύνορα. Οι διεθνείς συναλλαγές θα παρουσίαζαν αρρυθμίες. Η μικρή χώρα, δυο σπιθαμές δρόμος από το βόρειο πόλο της υδρογείου, είχε πάρει για δεύτερη φορά την εκδίκησή της μέσα σε δεκαπέντε ημέρες.

Δύο εβδομάδες νωρίτερα, οι Ισλανδοί, σε μια αναπάντεχη έκρηξη οργής, είχαν αρνηθεί να πληρώσουν τα «σπασμένα» των τραπεζιτών τους σε Βρετανούς και Ολλανδούς, όπως τους είχε ζητηθεί μετά την πολύκροτη χρεοκοπία της χώρας… Το «όχι» εκείνο ήταν το αποκορύφωμα μιας εξέγερσης κατά τη διάρκεια της οποίας η ισλανδική κοινωνία αναγεννήθηκε στους δρόμους του παγωμένου Ρέικιαβικ. Από τότε πολλά έχουν αλλάξει στην Ισλανδία, αλλά, δυστυχώς, όχι αρκετά, όπως λένε οι Ισλανδοί… Η ισλανδική εξέγερση, όμως, συνεχίζεται ακάθεκτη, και δείχνει το δρόμο…

2008. Μετά την κατάρρευση των Δίδυμων Πύργων, ένα ακόμη «αδιανόητο» είχε συμβεί: η κατάρρευση της Lehman Brothers. Το δόγμα των χαρτογιακάδων των φωτεινών καντράν ότι οι «πολύ μεγάλες για να κλονιστούν» επιχειρήσεις είναι αξιόπιστες αντιμετώπιζε πλέον πρόβλημα επιβίωσης. Λίγους μήνες αργότερα, ένα ακόμα «αδιανόητο» θα συνέβαινε. Η πιο ευτυχισμένη χώρα στον κόσμο (2006), η «καλύτερη για να ζεις» (ΟΗΕ, 2007), εκείνη με το τρίτο υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα παγκοσμίως, η Ισλανδία, θα χρεοκοπούσε! «Το πάρτι τελείωσε για την Ισλανδία, το νησί που προσπάθησε να αγοράσει τον κόσμο», θα έγραφε σε άρθρο του ο «Γκάρντιαν».

«Τι στο διάολο συνέβη;» αναρωτιούνταν ισλανδικές εφημερίδες. Τα golden boys ήταν τα μόνα σε θέση να γνωρίζουν ότι η Ισλανδία είχε από το 2003 απογειωθεί σε ένα ταξίδι προς τον ήλιο μιας ψευδεπίγραφης ανάπτυξης των αριθμών, με κέρινα όμως φτερά. Γι’ αυτό και έμειναν να κοιτούν κεχηνότες τον ισλανδικό ουρανό. Έναν ουρανό τον οποίο τώρα πια δεν διέσχιζαν τόσα πολυτελή ιδιωτικά τζετ όσα την περίοδο της ευμάρειας…

Η διεθνής κερδοσκοπία φαίνεται πως είχε βάλει αριστοτεχνικά το χεράκι της: το 2007 και το 2008, όταν η ισλανδική φούσκα άρχισε να γίνεται ολοένα και πιο επικίνδυνη, με το ισλανδικό χρέος να έχει φτάσει στο… 900-1000% του ΑΕΠ, το ΔΝΤ έκανε ηπιότερη κριτική στη χώρα, ενώ οι επιτήδειοι πλήρωναν οικονομολόγους για να βεβαιώσουν ότι η Ισλανδία θα πετούσε για πολύ καιρό ακόμα στον ουρανό της «ανάπτυξης». Όπως γράφουν δύο αναλυτές στην επιθεώρηση New Left Review (τ. 65), ο Αμερικανός οικονομολόγος Φρέντερικ Μίσκιν υπέγραψε έναντι 135.000 δολαρίων έκθεση που έχει συνταχτεί από Ισλανδό οικονομολόγο και επιβεβαίωνε τη σταθερότητα των ισλανδικών τραπεζών, ενώ, για να συντάξει παρόμοια έκθεση, ο Ριτσαρντ Πορτ του London School of Economics πληρώθηκε 58.000 στερλίνες. Η δανέζικη Danske Bank, πάντως, ήδη από το 2006 αναφερόταν στην Ισλανδία ως «οικονομία του θερμοπίδακα».

Το σύστημα είχε καταφέρει να σφηνώσει κάτι πολύ σάπιο στη μέχρι πρότινος χώρα των αλιέων, των αγροτών και των… παραμυθιών. Ο Αμερικανός συγγραφέας και αναλυτής Μάικλ Λούις, μάλιστα, αναφέρει ότι εν μία νυκτί Ισλανδοί ψαράδες εγκατέλειψαν τις βάρκες τους και άρχισαν να εργάζονται στις χρηματιστηριακές συναλλαγές, χωρίς καν να έχουν παρακολουθήσει σεμινάριο οικονομικών! «Τους έπεισαν ότι είναι οικονομικοί μάγοι», λέει χαρακτηριστικά.

Στην Ισλανδία, εξάλλου, τους αρέσουν τα παραμύθια. Εάν πεις σε έναν Ισλανδό «είναι ψέματα αυτό που λες», εκείνος θα αντιγυρίσει: «Ναι, αλλά είναι όμορφο»… Οι συνήθως ήσυχοι κάτοικοι της χώρας των πάγων όμως άρχισαν να βλέπουν το παραμύθι τους να μετατρέπεται σε εφιάλτη… Για να πάρουμε την ιστορία από την αρχή, με το ξέσπασμα τη παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, τον Σεπτέμβριο του 2008, οι τρεις βασικές τράπεζες της χώρας, Landsbanki, Kaupthing και Glitnir, κατέρρευσαν. Αυτές εντάσσονταν στο σχήμα της Icesave, που παρείχε υπηρεσίες online banking, με υψηλά επιτόκια, προσελκύοντας πολλούς Βρετανούς και Ολλανδούς μικροκαταθέτες. Οι διεθνείς οίκοι υποβάθμισαν την πιστοληπτική ικανότητα της Ισλανδίας. Οι τράπεζες κρατικοποιήθηκαν. Η ισλανδική κορόνα κατακρημνίστηκε, χάνοντας το 85% της αξίας της σε σχέση με το δολάριο.

Στο τέλος του 2008, η Ισλανδία θα κήρυττε χρεοκοπία. Ήταν η πρώτη χώρα-θύμα της οικονομικής κρίσης. Βρετανία και Ολλανδία, μετά την κατάρρευση των ισλανδικών τραπεζών, ζητούσαν από τους Ισλανδούς πολίτες να αποζημιώσουν τους δικούς τους καταθέτες στις ισλανδικές τράπεζες. Μάλιστα, ο τότε Βρετανός πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν έβγαλε από το συρτάρι και τον νόμο περί τρομοκρατίας (!) για να μπλοκάρει τα περιουσιακά στοιχεία του ενεργητικού της Landsbanki στη Βρετανία, κάνοντας ακόμα και τον πρωθυπουργό της χρεοκοπίας Γκέερ Χάαρντε να αναφωνήσει: «Δεν είμαστε τρομοκράτες, κύριε Μπράουν»…

Kαι μέσα σε όλα αυτά, κατέφθασε και το ΔΝΤ στο παγωμένο Ρέικιαβικ, για να προτείνει δάνειο 2,1 δισ. –το πρώτο που θα έδινε σε ανεπτυγμένη χώρα από το 1976 στη Βρετανία– και να στηρίξει τα αιτήματα της βρετανικής και της ολλανδικής κυβέρνησης. Eίχε έρθει η ώρα οι Ισλανδοί να φτιάξουν ένα καλύτερο παραμύθι…

Έτσι, ενώ οι ΗΠΑ όρκιζαν τον πρώτο Αφροαμερικανό τους Πρόεδρο, που τους είχε υποσχεθεί να ανακτήσει τη χαμένη τους υπερηφάνεια, οι Ισλανδοί θα εισέβαλλαν στο Κοινοβούλιό τους χτυπώντας κατσαρόλες και τηγάνια και αντιδρώντας στη σύνθλιψη της δικής τους υπερηφάνειας από τους διεθνείς τραπεζίτες. Η «εξέγερση του τσουκαλιού και του τηγανιού» ήταν γεγονός, κι έβαζε φωτιές στην παγωμένη χώρα…

Η «Πύλη της Κόλασης»

Επί τρεις συναπτούς μήνες οι Ισλανδοί κατέκλυζαν κατά χιλιάδες την κεντρική πλατεία του παγωμένου Ρέικιαβικ, αναγκάζοντας τελικά σε παραίτηση, στις αρχές του 2009, την κυβέρνηση της χρεοκοπίας

Kαθισμένη επάνω στο ηφαιστειακά και σεισμικά ενεργό ρήγμα των τεκτονικών πλακών της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης, η Ισλανδία μοιάζει να μην ανήκει σε καμία ήπειρο. Εκεί, λοιπόν, που οι πολικές θερμοκρασίες συναντούν την ανεξέλεγκτη θέρμη των ισλανδικών ηφαιστείων γεννιέται η ισλανδική ιδιοσυγκρασία.

Απελευθερώνοντας το εκρηκτικό στοιχείο του χαρακτήρα του, ο ισλανδικός λαός βγήκε στους δρόμους από τον Οκτώβριο του 2008, λίγο μετά την τραπεζική κατάρρευση, πετώντας αβγά, ψωμί και λαχανικά στο Κοινοβούλιο και την Κεντρική Τράπεζα, κάτι που για την Ισλανδία συνιστά βία μεγάλης κλίμακας! Ανέκαθεν, ο Ισλανδός Πρόεδρος Ολαφούρ Ραγκνάρ Γκρίμσον αρεσκόταν στο να συγκρίνει την μικρή ισλανδική κοινωνία των 320.000 πολιτών με την αρχαία Αθήνα. Τώρα, μετά τη χρεοκοπία, αυτή πράγματι έμοιαζε με την Αθήνα. Όχι, όμως, με εκείνη του Σωκράτη και του Σοφοκλή, αλλά με εκείνη των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων.

Οι Ισλανδοί ήταν αποφασισμένοι για όλα. Επί τρεις συναπτούς μήνες, έως τον Ιανουάριο του 2009, κάθε Σάββατο απόγευμα κατέκλυζαν κατά χιλιάδες την κεντρική πλατεία του παγωμένου Ρέικιαβικ, ανάβοντας φωτιές για να ζεσταθούν, σε θερμοκρασίες κάτω από τους 0οC. Για πρώτη φορά από το 1949 και τις τότε διαδηλώσεις εναντίον της ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ, η αστυνομία θα έκανε χρήση δακρυγόνων και η κυβέρνηση, χρήση του άρθρου 100 του Ποινικού Κώδικα εναντίον των πολιτικών διαδηλώσεων! Χαρακτηριστικό της έκρυθμης κατάστασης, ότι η χώρα, ενώ χρεοκοπούσε, ανέπτυσσε μια άλλη βιομηχανία: εκείνη των σωματοφυλάκων για τους πολιτικούς, ενώ μέχρι πρότινος ποπ σταρ και πρωθυπουργοί κυκλοφορούσαν δημόσια χωρίς πρόβλημα…

Τον Ιανουάριο του 2009, η κυβέρνηση Χάαρντε, μη έχοντας άλλη επιλογή, έπεσε. Το 2009, η ισλανδική οικονομία εξακολουθούσε να βρίσκεται σε κρίση, αλλά η νέα κυβέρνηση των Σοσιαλδημοκρατών έδειχνε πρόθυμη να πληρώσει τις αποζημιώσεις σε Βρετανία και Ολλανδία. Οι Ισλανδοί ξεχύθηκαν για μία ακόμη φορά στους δρόμους, απαιτώντας τουλάχιστον το ζήτημα να τεθεί σε δημοψήφισμα.

Στο πρώτο δημοψήφισμα, στις 6 Μαρτίου του 2010, το αποτέλεσμα, με ένα συντριπτικό 93%, ήταν ένα ξεκάθαρο «όχι». Το ΔΝΤ αμέσως πάγωσε το δάνειο των 2,1 δισ. ευρώ. Οι πιέσεις από τον διεθνή παράγοντα συνεχίζονταν. Για να πείσουν τους Ισλανδούς να συναινέσουν μείωσαν μάλιστα το επιτόκιο από το 5,55% στο 2,64%. Το Αλτίνγκι, το ισλανδικό Κοινοβούλιο, επικύρωσε με τα 2/3 του τη συμφωνία. Τρεις βουλευτές του Αριστερού Πράσινου Κόμματος παραιτήθηκαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Κι ο Ισλανδός Πρόεδρος Ολαφούρ Ραγκνάρ Γκρίμσον, νιώθοντας την πίεση από το μαζικό κίνημα πολιτών που διαδήλωνε ξανά, ακούραστα, στους παγωμένους δρόμους του Ρέικιαβικ, αρνήθηκε να την επικυρώσει. Έτσι, κίνησε τη διαδικασία για νέο δημοψήφισμα. Ήταν η εποχή που ο «Economist», με μια ιδιαίτερα γερή δόση ειρωνείας, θα παρουσίαζε τον Γκρίμσον ως πρόεδρο-Σούπερμαν. Όπως ο ίδιος θα έλεγε αργότερα: «Μας είχαν πει ότι αν αρνούμασταν τους όρους της διεθνούς κοινότητας, θα γινόμασταν η Κούβα του Βορρά. Αλλά, αν είχαμε δεχθεί, θα γινόμασταν η Αϊτή του Βορρά»…

"Να πληρώσουν αυτοί για την κρίση", είπαν οι Ισλανδοί, υποδεικνύοντας τους υπεύθυνους της χρεοκοπίας, και δεν υπέκυψαν σε όσους απειλούσαν πως αν δεν πληρώσουν θα τους μετατρέψουν στην Κούβα του Βορρά

Οι Ισλανδοί πολίτες προσήλθαν στις κάλπες ξανά, στις 10 Απριλίου του 2011. Εάν το αποτέλεσμα ήταν «ναι», θα έπρεπε να πληρώσουν 4 δισ. ευρώ (ίσο με το 50% του ισλανδικού ΑΕΠ) σε 46 χρόνια με το μειωμένο επιτόκιο του 3%. Αντί να λουφάξουν από τις διεθνείς απειλές ότι θα τεθούν στο «πυρ το εξώτερον» των αγορών, οι Ισλανδοί απάντησαν για μία ακόμα φορά «όχι», με ποσοστό 59,8%! Ακόμα και συντάκτης του νεοφιλελεύθερου Ευαγγελίου, των «Financial Times», αναφώνησε «ναι, είναι δυνατόν να θέτουμε τους Ευρωπαίους πολίτες πάνω από τις τράπεζες».

Η βρετανική κυβέρνηση δεν έδειξε καθόλου τον ίδιο ενθουσιασμό: την επομένη μόλις του δημοψηφίσματος δήλωσε ότι θα μήνυε την Ισλανδία για 3,5 δισ. δολάρια, ενώ απείλησε να ασκεί βέτο στην υποψηφιότητα της Ισλανδίας στην Ε.Ε. μέχρι να αποπληρώσει τις αποζημιώσεις στους 340.000 Βρετανούς και Ολλανδούς καταθέτες.

«Το “όχι”, εάν κριθεί από τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματά του, επηρέασε αρνητικά την ισλανδική οικονομία. Αλλά, μακροπρόθεσμα θεωρώ ότι ήταν απαραίτητο… όχι μόνο για την Ισλανδία και τον λαό της, αλλά και για χώρες όπως η Ελλάδα, που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση», θα πει στο «Crash» ο συντάκτης της ισλανδικής εφημερίδας «Eyjafrettir» Τζούλιους Ίνγκασον. Για να συμπληρώσει: «Τώρα υπάρχει προηγούμενο ότι ο λαός δεν θα πληρώσει για τα λάθη των τραπεζιτών – και, για την ακρίβεια, ότι δεν πρέπει να πληρώσει». Πράγματι, ακόμα και οι «New York Times» θα γράψουν για τον «Ισλανδικό Δρόμο» σε editorial τους (18-4-2011): «Η Ε.Ε. και το ΔΝΤ –τα πακέτα τους για διάσωση Ελλάδας και Ισλανδίας σχεδιάστηκαν για να αποζημιώσουν πλήρως τους πιστωτές– πρέπει να διδαχθούν από το παράδειγμα της Ισλανδίας… πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι οι φορολογούμενοι δεν μπορούν να επωμίζονται όλο το κόστος των ανομιών των τραπεζών»…

«Οι τραπεζίτες θεώρησαν το “όχι” προσβολή και το έγραψαν στα βιβλία τους», θα μας πει ο Άρνι Ντάνιελ Τζούλιουσον της Attac. Όμως, «το “όχι” ελάφρυνε τους ώμους των Ισλανδών φορολογουμένων σημαντικά μακροπρόθεσμα και πιθανόν μαλάκωσε την πίεση που το οικονομικό κατεστημένο είχε προετοιμαστεί να ασκήσει στους Ισλανδούς…» Βέβαια, συνεχίζει, η Ισλανδία αποκατέστησε τις σχέσεις της με τον νεοφιλελευθερισμό μέσω του δανείου από το ΔΝΤ…

 Η Ισλανδία, που είναι γνωστή ως η «Πύλη της Κόλασης» εξαιτίας των 15 ενεργών ηφαιστείων της, τώρα είχε αρχίσει να γίνεται «πύλη της κόλασης» για τους διεθνείς κερδοσκόπους και υπόδειγμα ανυπακοής σε ένα διεθνές σύστημα που ιδιωτικοποιεί τα κέρδη και κοινωνικοποιεί τις ζημιές.

Το «Χταπόδι» και η «Ατμομηχανή»…

Παρόλο που η ψύχραιμη ιδιοσυγκρασία των Ισλανδών δεν κινεί υποψίες, η διαπλοκή στη χώρα έχει βαθιά πλοκάμια, με ρίζες που ανιχνεύονται στα 40 χρόνια που ακολούθησαν τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, οπότε η Ισλανδία είχε απελευθερωθεί από την δανέζικη κυριαρχία. Τότε, την οικονομία στη χώρα ήλεγχαν δεκατέσσερις οικογένειες, με το προσωνύμιο «Το Χταπόδι». Σαν μια Σικελία του Βορρά, η ολιγαρχία των οικογενειών αυτών είχε περιπλέξει στα πλοκάμια της όλους τους τομείς της οικονομίας  της χώρας. Μέσω του δεξιού Κόμματος της Ανεξαρτησίας, με στελέχη από τους κόλπους της, ήλεγχε και τα μέσα ενημέρωσης. Ήταν μάλιστα αδύνατον να πάρει κάποιος δάνειο εάν δεν είχε περάσει από τα γραφεία κομματικού στελέχους…

Μια νέα, όμως, νεοφιλελεύθερη φατρία θα αντικαταστήσει το «Χταπόδι».Θα προέλθει από φοιτητές Νομικής και Μάρκετινγκ που«έτρεχαν» την εφημερίδα «Η Ατμομηχανή» και θα ηγηθεί της χώρας τις επόμενες δεκαετίες. Από τα σπλάχνα της, και το πρόσωπο που οι βρετανικοί «Times» θα βαφτίσουν «Μάργκαρετ Θάτσερ του Βορρά», ο Ντέιβιντ Όντσον, πρώην πρωθυπουργός της χώρας (1991-2004) και πρώην διοικητής της Κεντρικής της Τράπεζας, ουσιαστικά ο αρχιτέκτονας της νεοφιλελεύθερης στροφής της Ισλανδίας. Και της χρεοκοπίας της…

Ο Ντέιβιντ Όντσον θεωρείται ο αρχιτέκτονας της χρεοκοπίας. Παρ' όλ΄ αυτά, σήμερα δεν διώκεται δικαστικά, αλλά εργάζεται ως... αρχισυντάκτης στην ισλανδική εφημερίδα "Morgunbladid"

O πρωθυπουργός και η «Θάτσερ του Βορρά»

Η λαϊκή οργή που ξεχείλιζε στους δρόμους του Ρέικιαβικ ανάγκασε τη νέα ισλανδική κυβέρνηση των Σοσιαλδημοκρατών και των Πρασίνων να αρχίσει δικαστική έρευνα για την κρίση. Ήδη, από τον Απρίλιο του 2009, η ισλανδική Ειδική Ερευνητική Επιτροπή που συστήθηκε από ανεξάρτητους ειδικούς, παρουσίασε μια αναφορά 2.000 σελίδων για την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος της χώρας. Η αναφορά υποδεικνύει ως βασικούς υπαιτίους τον «πρωθυπουργό της χρεοκοπίας» Γκέερ Χάαρντε και τον πρώην πρωθυπουργό (1991-2004) και πρώην διοικητή της ισλανδικής τράπεζας Ντέιβιντ Όντσον.

Η πολυσέλιδη έρευνα –η οποία κυκλοφόρησε στα ισλανδικά βιβλιοπωλεία και έγινε… μπεστ σέλερ– υποστηρίζει ότι η πορεία προς την καταστροφή της Ισλανδίας ξεκίνησε το 2003 με την ιδιωτικοποίηση μικρών τραπεζών, των οποίων τα κεφάλαια 20πλασιάστηκαν σε επτά χρόνια. Το βραχυπρόθεσμο χρέος τους σύντομα έγινε 15πλάσιο από τα αποθέματα της Κεντρικής Τράπεζας, της οποίας επικεφαλής ήταν ο Όντσον. Χωρίς να υπόκεινται σε κανένα περιορισμό, οι τράπεζες επένδυαν σε ξένες χώρες, δανειζόμενες με χαμηλά επιτόκια από την Ασία και δανείζοντας έως και 11 φορές (!) το ΑΕΠ της Ισλανδίας.

Η αντίστροφη μέτρηση είχε ξεκινήσει επί πρωθυπουργίας Όντσον, και επισπεύστηκε από όταν εκείνος είχε δεξί χέρι του τον Χάαρντε ως υπουργό Οικονομικών (1998-2004). Οι δυο τους ξεκίνησαν μαζικές ιδιωτικοποιήσεις – ο Όντσον εξάλλου είχε δώσει δείγματα γραφής ήδη από τότε που, ως δήμαρχος του Ρέικιαβικ, είχε ιδιωτικοποιήσει σχεδόν όλες τις δημοτικές επιχειρήσεις! Το 2001 αποσυνέδεσαν την κορόνα από τα άλλα νομίσματα και το 2003 ιδιωτικοποίησαν τις τράπεζες. Μείωσαν τη φορολογία των υψηλών εισοδημάτων και προώθησαν τον ανεξέλεγκτο δανεισμό των πολιτών, οι οποίοι, για παράδειγμα, μπορούσαν να λάβουν σε δάνειο πρώτης κατοικίας το 100% της αξίας της τελευταίας χωρίς εγγύηση. Στο τέλος, η χώρα είχε γίνει ένα τεράστιο hedge fund και τα ισλανδικά νοικοκυριά είχαν χρέος πάνω από το 220% του διαθέσιμου εισοδήματος…

Οι κοινωνικές ανισότητες διευρύνονταν. Τα μεγαλοστελέχη των τραπεζών αμείβονταν πλουσιοπάροχα, υπεξαιρώντας ουσιαστικά χρήματα της τράπεζας, σύμφωνα με αναλυτές, ενώ στηρίζονταν από τα κόμματα, τα οποία χρηματοδοτούσαν.

Η ισλανδική φούσκα έμελλε να σκάσει στα χέρια του πρωθυπουργού Γκέερ Χάαρντε. Έτσι, το ισλανδικό Κοινοβούλιο ενέκρινε με μόλις τρεις ψήφους διαφορά την παραπομπή του Χάαρντε, ενεργοποιώντας για πρώτη φορά από τη σύστασή του το 1905 (!) το ειδικό δικαστήριο Λαντσντομούρ για υποθέσεις κατάχρησης εξουσίας. «Όλους θέλουμε να τους παραπέμψετε», φώναζε εξαρχής εν τη ερήμω της πολιτικής διαπλοκής το 61% της ισλανδικής κοινής γνώμης. Το Αλτίνγκι, όμως, απέρριψε την πρόταση για παραπομπή και των λοιπών υπευθύνων για την κρίση, μεταξύ των οποίων και του Όντσον, για τον οποίο οι βρετανικοί «Times» αναρωτιούνταν τον Ιανουάριο του 2009: «Είναι αυτός ο πιο μισητός άντρας στην Ισλανδία;» Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Όντσον σήμερα είναι αρχισυντάκτης στην ισλανδική εφημερίδα «Morgunbladid»!

Όπως λέει στο «Crash» ο συντάκτης της «Eyjafrettir» Τζούλιους Τζ. Ίνγκασον, «δυστυχώς, η μικροπολιτική μπήκε στη μέση. Η Βουλή ψήφισε ποιοι πρέπει να προσαχθούν και, κατ’ εμέ, οι Σοσιαλδημοκράτες υπερασπίστηκαν τους δικούς του. Έπρεπε να τους προσάγουν όλους, όχι μόνο τον πρώην πρωθυπουργό. Ή όλους ή κανέναν»… Ο Μπένεντικτ Γιοχάνεσον της «Visbending» είπε στο «Crash» ότι εκτιμά πως το δικαστήριο δεν θα καταδικάσει τον Χάαρντε. «Δεν θέτουν ζήτημα ότι παραβίασε τη νομοθεσία για ίδιον συμφέρον», συμπληρώνει.

«Η διαφθορά εξακολουθεί να είναι μεγάλο πρόβλημα», μας είπε ο Άρνι Ντάνιελ Τζούλιουσον, μέλος της οργάνωσης πολιτών Attac της Ισλανδίας. Και έφερε ως ένα ακόμη παράδειγμα, την «πρόσφατη πρόσληψη ως επικεφαλής του Κρατικού Ελέγχου Τραπεζών ενός από τους πολιτικούς που τη δεκαετία του ’90 πρωτοστάτησαν στην ιδιωτικοποίηση των τραπεζών, του Παλ Μάγκνουσον»…

Τραπεζίτες στα… ουρητήρια

Τραπεζίτες και μεγαλοστελέχη έφυγαν πανικόβλητοι από τη χώρα, για να γλιτώσουν τη σύλληψη. Θα τους συναντούσε κανείς πλέον μόνο σε... ουρητήρια, όπου οι Ισλανδοί τοποθετούσαν τις φωτογραφίες τους για να εκτονωθούν.

Σαν βόμβα εν αιθρία έσκασε στην Ισλανδία το διεθνές ένταλμα σύλληψης που εκδόθηκε από την Interpol για τον πρώην πρόεδρο μίας από τις καταρρεύσασες ισλανδικές τράπεζες (Kaupthing), του Σιγκουρτούρ Αΐναρσον… Οσμιζόμενοι τον άμεσο κίνδυνο, εκείνοι που λόγω αλαζονείας θεωρούν ότι θα βρίσκονται πάντα στο απυρόβλητο της δικαιοσύνης, τραπεζίτες και μεγαλοστελέχη άρχισαν να εγκαταλείπουν μαζικά την Ισλανδία. Πλέον, θα τους συναντούσε κανείς μόνο σε… ανδρικά ουρητήρια ως… φωτογραφίες, αναρτημένες εκεί από μαινόμενους Ισλανδούς που ήθελαν να εκτονωθούν…

Και πώς θα μπορούσε να τους καταλογίσει κανείς άδικο, αφού βασικοί υπαίτιοι, κατά την έρευνα, κρίθηκαν και οι επικεφαλής των τραπεζών επειδή λάμβαναν «ακατάλληλα δάνεια από τις τράπεζες» για τις οποίες εργάζονταν. Για τα τεράστια αυτά δάνεια, οι τραπεζίτες χρησιμοποιούσαν ως εγγύηση τις μετοχές τους στις τράπεζές τους, για να αγοράσουν περισσότερες μετοχές σε αυτές! Μετά τη χρεοκοπία, οι Ισλανδοί θα συνειδητοποιήσουν, όπως έγραφε η «Telegraph», ότι κάθονταν επάνω σε πυραμίδα χτισμένη από εκείνους που υποτίθεται έφεραν την ευμάρεια στη χώρα. Και τότε θα έπαυε ο έρωτάς τους για τους ολιγάρχες τους. Πόσο μάλλον αφού αντιλήφθηκαν ότι, λίγο προτού η κορόνα κατακρημνιστεί, πριν τη χρεοκοπία, ο τότε διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Ντέιβιντ Όντσον τη συνέδεσε για λίγο με κάποια ξένα νομίσματα, δίνοντας την ευκαιρία στην οικονομική και πολιτική ελίτ να φυγαδεύσει δισεκατομμύρια έξω από τη χώρα…

Η λαϊκή οργή στράφηκε κυρίως εναντίον τριών οικογενειών που εμπλέκονταν με τις «καταραμένες» τράπεζες: τους εφοπλιστές και άρχοντες της ζυθοποιίας Μπγιόργκολφσον, πρώην ιδιοκτήτες της Landsbanki, τους μεγιστάνες της λιανικής Γιοχάνεσον, που ήλεγχαν μεγάλο μέρος των ΜΜΕ, και τους ηγέτες των κατεψυγμένων Γκούντμουντσον, επικεφαλής της Kaupthing…

Ο Μπένεντικτ Γιοχάνεσον της «Visbending» θα πει στο «Crash» ότι τα κατηγορητήρια για τους τραπεζίτες δεν έχουν συνταχθεί ακόμα και ότι μόνο μια υπόθεση προχώρησε, την οποία η κυβέρνηση έχασε. «Η προσαγωγή τραπεζιτών και επενδυτών γίνεται με ρυθμούς… σαλιγκαριού», θα επιβεβαιώσει ο Τζούλιους Τζ. Ίνγκασον της «Eyjefrettir». «Πολύ λίγα έχουν γίνει και τα χρήματα που έπρεπε να έχουν διασωθεί έχουν πετάξει εδώ και καιρό. Οι επενδυτές είναι ακόμα ελεύθεροι και κάνουν τα ίδια σε άλλες χώρες». Πράγματι, το Μάρτιο του 2011 συνελήφθησαν επτά στη Βρετανία, αλλά ανακρίθηκαν κι αφέθηκαν ελεύθεροι…

Μήπως, όμως, τραπεζίτες και πολίτες λογαριάζουν χωρίς την… Εύα; Η εισαγγελική αρχή της Ισλανδίας είχε φροντίσει από τον Μάρτιο του 2009 να προσλάβει τον θηλυκό Ηρακλή Πουαρό Εύα Τζόλι, γνωστή αδίστακτη τιμωρό της διαφθοράς, η οποία απολαμβάνει πλέον φήμη… ροκ σταρ στην Ισλανδία. Όχι άδικα, αφού ήταν εν μέσω απειλών για τη ζωή της, που η Τζόλι είχε φέρει στο ανελέητο φως της δημοσιότητας και της δικαιοσύνης υποθέσεις διαφθοράς που αφορούν στον γαλλικό πετρελαϊκό κολοσσό Elf Aquitaine. Η Τζόλι δήλωσε τον Απρίλιο του 2009 ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον δυο-τρία χρόνια για να χτίσει με ισχυρά στοιχεία τα κατηγορητήρια εναντίον επιχειρηματιών και τραπεζιτών στην Ισλανδία. Όσο υπάρχει η Εύα, μάλλον τίποτε δεν έχει ακόμη τελειώσει… 

Η κατάσταση σήμερα – υπό το βλέμμα του ΔΝΤ

Οι Ισλανδοί πέτυχαν πολλά, αλλά συνεχίζουν σήμερα να αγωνίζονται εναντίον της αρχικά προοδευτικής κυβέρνησής τους, που όμως σήμερα απογοητεύει, προσπαθώντας να ισορροπήσει ανάμεσα στις υποσχέσεις της και τις επιταγές του ΔΝΤ

Σήμερα, η οικονομία της Ισλανδίας μοιάζει να ανακάμπτει, οι τράπεζές της έχουν «επιστρέψει από το κρύο» και οι επενδύσεις αρχίζουν να αναθερμαίνονται. Η ισλανδική κυβέρνηση συγκέντρωσε μάλιστα 1 δισ. δολάρια μέσω της έκδοσης πενταετών ομολόγων με περίπου 3% επιτόκιο. Η οικονομία της σταμάτησε να συρρικνώνεται το 2010, η οικονομική ανάπτυξη αναμένεται να φθάσει στο 3% το 2012, το έλλειμμα να πέσει κάτω από το 3% του ΑΕΠ το 2011 (7,8% το 2010) και ένα μικρό πλεόνασμα να υπάρξει το 2013.

Ωστόσο, ο πληθωρισμός τρέχει με 5,4% (2010) και το δημόσιο χρέος είχε ανέβει από το 115,1% το 2009 στο 126,1% του ΑΕΠ το 2010. Η ανεργία ήταν στο 8,1% το 2010 (στο 6,7% τον Ιούνιο του 2011), κάνοντας το BBC να μιλά για «σοκ ανεργίας στην Ισλανδία». Το βρετανικό δίκτυο επισήμαινε πως χρειάστηκε να συνδράμει ο Ερυθρός Σταυρός τη χώρα, για να στηρίξει, όχι μόνο υλικά, αλλά κυρίως ψυχολογικά τους Ισλανδούς που μέχρι πρότινος είχαν μόνο 1% ανεργία…

«Η ανεργία βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα από τη μεγάλη ύφεση και πολλοί, ιδίως νέοι άνθρωποι, έχουν μεγάλα χρέη», λέει ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Ισλανδίας Γκουνάρ Χέλγκι Κρίστινσον στο «Crash». «Η νέα “αριστερή” κυβέρνηση «αποδείχθηκε πολύ υποτελής στο νεοφιλελεύθερο οικονομικό κατεστημένο… παραδίδοντας τις τράπεζες στους ολιγάρχες, αρνούμενη να μειώσει τα χρέη στους πολλούς, και εισέπραξε την περιφρόνηση», θα συμφωνήσει ο Άρνι Ντάνιελ Τζούλιουσον της Attac. «Χιλιάδες είναι οι άνεργοι και χιλιάδες μεταναστεύουν». Πράγματι, το κύμα μετανάστευσης Ισλανδών βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα από το 1889. Η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει μέτρα λιτότητας για το 2011, ενώ το πάγωμα κατασχέσεων ακινήτων έληξε στα τέλη του 2010.

Ο Τζούλιους Ίνγκασον της «Eyjafrettir» θα μας πει ότι «οι τράπεζες πήραν μεγάλη βοήθεια από το κράτος και τώρα, λίγα μόλις χρόνια μετά την εξέγερση, εμφανίζουν μεγάλα κέρδη… αλλά απολύουν. Την ίδια στιγμή τα επιτόκια δανεισμού παραμένουν πολύ υψηλά και ο πληθωρισμός μαζί με την ανεργία αυξάνονται… Οι μισθοί και οι κοινωνικές παροχές μειώνονται… Είναι παράλογο. Η Ισλανδία ακόμα αναρριχάται στο βουνό, αλλά η κορυφή φαίνεται. Η αλιεία πάει καλά». Αν οι Ισλανδοί είχαν δεχθεί να πληρώσουν και τις αποζημιώσεις, τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα…

«Η κυβέρνηση προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ του να διατηρήσει ένα στοιχειώδες κράτος πρόνοιας και να εφαρμόσει το πρόγραμμα του ΔΝΤ. Αυτό δεν είναι εύκολο και –όπως είχε προβλεφθεί– η δημοτικότητά της έπεσε», υποστηρίζει ο καθηγητής Κρίστινσον. Έτσι, η κυβέρνηση της Γιοχάνα Σιγκουρνταντότιρ, που απολάμβανε δημοτικότητα της τάξης του 73% όταν ανέβηκε στην εξουσία, τώρα, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Gallup, όπως μας είπε ο Γιοχάνεσον της «Visbending», έχει πέσει στο 35%, ενώ μόλις το 14% δηλώνει ότι εμπιστεύεται την κυβέρνηση και το 7% την αντιπολίτευση…

«Εάν τα πράγματα δεν λειτουργήσουν, θα επιστρέψουμε στους δρόμους», είχε δηλώσει στον «Γκάρντιαν» (27 Απριλίου 2009) ένας από τους επικεφαλής των διαδηλωτών που έριξαν την προηγούμενη κυβέρνηση. Σήμερα, αποδεικνύεται ότι το εννοούσαν: το παγωμένο Ρέικιαβικ φλέγεται και πάλι από διαδηλώσεις. Και δείχνει το δρόμο: «Όταν μεγαλώσουμε, θέλουμε να γίνουμε Ισλανδοί», όπως δήλωνε, όχι τυχαία, ένας Ισπανός Αγανακτισμένος τον περασμένο Μάιο στην «El Pais»…

Η σημερινή κυβέρνηση μπορεί να διαφέρει από εκείνη προ της χρεοκοπίας, αλλά όχι τόσο όσο διαφέρουν οι Ισλανδοί πολίτες προ και μετά χρεοκοπίας. Οι Ισλανδοί έχουν αναβαπτιστεί πολιτικά με στοιχεία της ανυπότακτης ιδιοσυγκρασίας των προγόνων τους. Όπως το πιο λατρεμένο παιδί της χώρας, η τραγουδίστρια Μπιορκ, είπε κάποτε, οι Βίκινγκς «δεν μπορούσαν να ανεχτούν την εξουσία στην Νορβηγία. Οπότε, το 800 μ.Χ., σάλπαραν σε αυτόν τον τρελό Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό μέσα σε μια ξύλινη βάρκα, κάτι πολύ hardcore, και βρήκαν ένα νησί γεμάτο χιόνι. Ναιαιαι!»

Εδώ και δυο χρόνια, το μικρό αυτό έθνος έχει σαλπάρει στον άγριο ωκεανό του νεοφιλελευθερισμού, με βάρκα την ανυπακοή, για να βρει τη δημοκρατία. Μέχρι στιγμής έχει επιτύχει πολλά. «Ναιαιαι!»

EXTRAS: Οι Ισλανδοί στην πολιτική πρωτοπορία – Γράφουν και νέο Σύνταγμα

Η πρώτη δηλωμένη ομοφυλόφιλη πρωθυπουργός στον κόσμο, η Ισλανδη πρώην αεροσυνοδός Γιοχάνα Σιγκουρταντότιρ, έχει δηλώσει ότι θα θέσει σε δημοψήφισμα το νέο Σύνταγμα που έγραψαν Ισλανδοί πολίτες, με τη βοήθεια και των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης!

«Μια από τις τιμωρίες για την άρνηση της συμμετοχής στην πολιτική είναι ότι καταλήγεις να κυβερνάσαι από τους κατώτερούς σου», έλεγε ο Πλάτωνας. Με αυτή τη ρήση ως σύνθημα εξελέγη στο ισλανδικό Κοινοβούλιο που συστάθηκε μετά τη χρεοκοπία ένα κόμμα που γεννήθηκε μέσα από την «Επανάσταση του Τσουκαλιού και του Τηγανιού»: το Κόμμα των Πολιτών (αργότερα διασπάστηκε και σήμερα είναι στο Κοινοβούλιο τρία από τα μέλη του ως το «Κίνημα»).

Αυτή ήταν μία μόνο από τις ανατροπές που η ισλανδική εξέγερση έφερε στο πολιτικό σκηνικό: στις αρχές του 2009, οι Ισλανδοί έριξαν «μαύρο» στο δεξιό Κόμμα της Ανεξαρτησίας που κυβερνούσε … χρόνια και ανέδειξαν στην εξουσία τους Σοσιαλδημοκράτες, με πρόεδρο την πρώην αεροσυνοδό και πλέον πρώτη δηλωμένη ομοφυλόφιλη πρωθυπουργό στον κόσμο Γιοχάνα Σιγκουρναντότιρ, μαζί με τους Αριστερούς-Πράσινους με ηγέτη τον πρώην οδηγό φορτηγού Στάινγκρινμουρ Σίγκφουσον! Στη μέχρι πρότινος ανδροκρατούμενη ισλανδική πολιτική σκηνή, πολλά πόστα κατέλαβαν γυναίκες.

Οι Ισλανδοί όμως δεν έμειναν εκεί. Σε μια παγκόσμια πρώτη, βοήθησαν να συνταχθεί ένα νέο Σύνταγμα –σε αντικατάσταση του υπάρχοντος, του 1944– μέσω των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook και το Twitter! Μία επιτροπή 25 Ισλανδών πολιτών, που είχαν εκλεγεί με δημόσιες διαφανείς διαδικασίες μεταξύ 500 υποψήφιων Ισλανδών – δικηγόρων, φοιτητών, δημοσιογράφων, αγροτών και συνδικαλιστών- άρχισε τις εργασίες της για σύνταξη νέου Συντάγματος τον Απρίλιο και δημοσίευε στο Διαδίκτυο τις προτάσεις της. Οι Ισλανδοί πολίτες συνέβαλαν με περίπου 1.600 σχόλια και προτάσεις. Το προσχέδιο Συντάγματος παρουσιάστηκε στην κοινοβουλευτική εκπρόσωπο Άστα Ραγκνχαΐντουρ Γιοχανεσντότιρ στα τέλη του περασμένου Ιουλίου. Αναμενόταν να εξεταστεί αρχές Οκτωβρίου, ενώ η πρωθυπουργός προτίθεται να το θέσει σε δημοψήφισμα του χρόνου.

«Το υπό διαμόρφωση νέο Σύνταγμα αναμένεται να αμφισβητηθεί πολύ», είπε στο «Crash» ο καθηγητής Κρίστινσον, ο οποίος το θεωρεί «από πολλές απόψεις, ελλιπές». Δεν έφταιγε το Σύνταγμα για την κρίση, θα μας πει ο Μπένεντικτ Γιοχάνεσον της «Visbending», συμπληρώνοντας ότι ακόμα και εκείνοι που το συνέταξαν συμφωνούν ότι χρειάζεται περισσότερη δουλειά. Δεν ήταν η σωστή ώρα, θα μας πει ο Ίνγκασον της «Eyjafrettir». «Και αυτό γιατί υπάρχει πολύς θυμός στην κοινωνία… Χρειαζόμαστε μια ψύχραιμη κοινωνία για να φτιάξουμε νέο Σύνταγμα»… Ο εκπρόσωπος της Attac Άρνι Ντάνιελ Τζούλιουσον τονίζει τον δημοκρατικό τρόπο που συντάχθηκε και ότι εμπεριέχει πολύ ενδιαφέροντα σημεία, αλλά δεν αναδεικνύεται μέσα από αυτό η συνειδητοποίηση ότι «η οικονομική ολιγαρχία πρέπει να καταστραφεί με κάποιο τρόπο… ώστε να κυριαρχήσει η δημοκρατία».

Οι παραπάνω μαρτυρίες αποδεικνύουν ότι η ισλανδική κοινωνία είναι κοινωνία πολιτών που πλέον έχει πολύ μεγαλύτερες απαιτήσεις για τον τρόπο που λειτουργούν τα πράγματα. Το νέο Σύνταγμα, ακόμα κι αν αμφισβητηθεί, θα αποτελεί ένα ακόμα στάδιο στην αργή και επώδυνη πορεία των Ισλανδών προς μια πραγματική δημοκρατία…

Ο δήμαρχος του Ρέικιαβικ Τζον Γκαρ

EXTRAS: Πανκ, ηθοποιοί και ποιητές στη δημαρχία του Ρέικιαβικ

Από την τηλεόραση ακούγεται το «Simply the Best» της Τίνα Τέρνερ. Δεν τραγουδά όμως εκείνη, αλλά, εν χορώ, μια ομάδα υποψήφιων δημοτικών συμβούλων για τη δημαρχία του Ρέικιαβικ: «Είμαστε οι καλύτεροι, το καλυτερότερο κόμμα, το καλύτερο για το Ρέικιαβικ, της καλύτερης πόλης κάθε εβδομάδα»…

Λίγο αργότερα, στο συμβούλιο για τον προϋπολογισμό, η βοηθός του δημάρχου Χέλγκα Χελγκαντότιρ θα δακτυλογραφεί φορώντας ένα διάφανο μίνι φόρεμα κι ένας παλιός τραγουδιστής της πανκ με κόκκινο γένι, ο Όταρ Προπ, θα διαβάζει την οικονομική έκθεση, περνώντας το χέρι του μέσα από τα οξυζεναρισμένα πλατινέ μαλλιά του… Οι κάλπες είχαν αναδείξει στη δημαρχία του Ρέικιαβικ, με 34,7%, το Καλύτερο Κόμμα, μια ομάδα από πρώην πανκ, ποιητές και ποπ σταρ, με επικεφαλής τον δημοφιλή κωμικό ηθοποιό Τζον Γκναρ!

Είμαστε αναρχοσουρεαλιστές και θέλουμε να αλλάξουμε την πολιτική, δηλώνουν. Και καθησυχάζουν: «Κανείς δεν πρέπει να φοβάται το Καλύτερο Κόμμα, γιατί είναι το Καλύτερο Κόμμα. Αν δεν ήταν, θα ονομαζόταν το Χειρότερο ή το Κακό Κόμμα. Δεν θα συνεργαζόμασταν ποτέ με τέτοιο κόμμα»…

Οι προεκλογικές εξαγγελίες του κόμματος εμπεριείχαν σχέδιο 10 σημείων που είχε… 13 σημεία, υπόσχεση για πολικές αρκούδες στο ζωολογικό κήπο, δωρεάν πετσέτες στα κολυμβητήρια και μια «ελεύθερη από ναρκωτικά Βουλή έως το 2020»… Ο Γκναρ κατήργησε τις θρησκευτικές ομάδες από τα σχολεία, δηλώνει έτοιμος να φορέσει κραγιόν και να βάψει τα νύχια του για να προπαγανδίσει για τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεγάλων πιθήκων και σχεδιάζει να μετατρέψει το πλούσιο σε γεωθερμική ενέργεια Ρέικιαβικ σε κόμβο ηλεκτρικών αυτοκινήτων.

Αρρώστησε όμως έχοντας να αντιμετωπίσει κρίσιμα ζητήματα ως δήμαρχος, μεταξύ άλλων την ανάγκη να μειώσει τις δαπάνες κατά 10% και να απολύσει 70 υπαλλήλους μιας εταιρείας-φούσκας.

Ο καθηγητής Κρίστινσον, μιλώντας στο «Crash», απέδωσε στη «διάχυτη δυσπιστία απέναντι στους πολιτικούς και τους θεσμούς» την εκλογή του Καλύτερου Κόμματος. Ωστόσο, προφανής στόχος του Γκναρ είναι να ξεμπροστιάσει τη σύμφυτη με την πολιτική σήψη υποκρισία. Προκάλεσε μάλιστα σάλο όταν, έχοντας βαρεθεί με τις 400 και πλέον συνεντεύξεις που είχε δώσει, απάντησε σε έναν δημοσιογράφο ότι η αγαπημένη του ιστοσελίδα ήταν μία με… πορνό. «Απλά μου αρέσει να παίζω με τα μυαλά των συντηρητικών που παίρνουν τον εαυτό τους πολύ στα σοβαρά. Μου αρέσει πραγματικά να ενοχλώ τους αλαζόνες, όλους εκείνους τους αυταρχικούς που θέλουν να ελέγχουν τι λέμε και τι κάνουμε», θα πει στον συντάκτη του «Γκάρντιαν» Ίαν Μπαϊρέλ.

Ο Γκναρ, που στις ραδιοφωνικές εκπομπές του έκανε φάρσες στη CIA και το FBI, δηλώνει πως από πολιτική γνωρίζει μόνο από… το σίριαλ «The Wire». Και λέει: «Μπορεί να παραιτηθώ για ένα ασήμαντο ζήτημα, αφού κανείς εδώ δεν έχει παραιτηθεί για όλα τα μεγάλα που πήγαν στραβά».

Δηλώνει ότι έχει εμπνευστεί από τον Γκάντι, τον Τολστόι, τον Μπακούνιν και το πανκ συγκρότημα Crass. Στα 13 του παράτησε το σχολείο γιατί το θεωρούσε άχρηστο στο μέλλον του ως κλόουν ή πειρατή (!). Πέρασε δυο χρόνια σε ίδρυμα για παιδιά με μπροβλήματα, έγινε ακτιβιστής με την Greenpeace, έγραψε ποίηση και ταξίδεψε με την πρώτη μπάντα της Μπιορκ.

Το Καλύτερο Κόμμα, αν και σήμερα κατηγορείται πως συμβιβάστηκε, απολαμβάνει ακόμα τη στήριξη του 20% των Ισλανδών, ενώ ο Γκναρ θεωρείται ο «πιο έντιμος πολιτικός του έθνους».