Τομά Πικετί: «Η Ευρώπη χρειαζεται κοινό δημοσιονομικό Κοινοβούλιο»

Συνέντευξη στη Δέσποινα Παπαγεωργίου [περιοδικό Crash, τ. Δεκεμβρίου 2013]

Ο συγγραφέας του βιβλίου-τομή στη σύγχρονη οικονομική σκέψη («Το Κεφάλαιο τον 21ο αιώνα»), ιδρυτής του Paris School of Economics, ο άνθρωπος πίσω από το σύνθημα «Είμαστε το 99%», εξηγεί πώς επιστρέφουμε στις ανισότητες του 19ου αιώνα και μιλά για την Ελλάδα του Μνημονίου

Σε μία από τις περίφημες σκηνές των «Αθλίων» του Βίκτωρος Ουγκό, ένας από τους κεντρικούς ήρωες, ο Γιάννης Αγιάννης, καταλήγει στη φυλακή επειδή έκλεψε ένα καρβέλι ψωμί. Γραμμένο το 1862, το μυθιστόρημα του Ουγκό σκιαγραφεί τις τεράστιες ανισότητες της εποχής, που θα γίνονταν ακόμα μεγαλύτερες τα επόμενα 50 χρόνια, αγγίζοντας αστρονομικά επίπεδα γύρω στο 1900-1910, όταν το 1% του πληθυσμού κατείχε το 50% του παγκόσμιου πλούτου, και το 10% το 90% του αντίστοιχα. Διασχίζοντας σήμερα τον χρόνο με την καταλυτική του ματιά, ένας Γάλλος οικονομολόγος θα πιάσει το νήμα από τον 18ο αιώνα και, περνώντας το μέσα από την ιστορία τριακοσίων χρόνων και είκοσι χωρών, θα το φθάσει μέχρι τη σημερινή εποχή, για να διατυπώσει τεκμηριωμένα την άποψη ότι, από ορισμένες απόψεις, η ανισότητα σήμερα είναι μεγαλύτερη από εκείνη του 19ου αιώνα!.. Και ότι τα πράγματα μπορεί να γίνουν ακόμη χειρότερα! Γύρω από τον άξονα αυτό περιστρέφεται το νέο βιβλίο του Τομά Πικετί «Το Κεφάλαιο τον 21ο Αιώνα» («Le capital au XXIe siecle»).

Ο Πικετί, φωτεινό μυαλό των γαλλικών επιστημών και γραμμάτων, ειδικευμένος στη μελέτη της ανισότητας, δεν κατέληξε εν μία νυκτί σε αυτό το συμπέρασμα. Ο άνθρωπος που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο Γάλλος Πολ Κρούγκμαν, το παιδί-θαύμα των οικονομικών επιστημών, μόλις στα 22 του χρόνια λάμβανε διδακτορικό τίτλο με θέμα την αναδιανομή του πλούτου από το Ecole Normale Superieure και το London School of Economics. Έπειτα θα δίδασκε επί διετίας το αντικείμενοστο περιβόητο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (MIT).

Ο Πικετί, 42 ετών σήμερα, είναι διευθυντής σπουδών στη γαλλική Ανώτατη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών (EHESS / Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales) και καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών του Παρισιού (Paris School of Economics), την οποία και ίδρυσε. Για μια περίοδο διετέλεσε σύμβουλος της υποψήφιας για την προεδρία του κόμματος των Σοσιαλδημοκρατών Σεγκολέν Ρουαγιάλ, ενώ διατηρεί τακτική στήλη στη γαλλική εφημερίδα «Liberation» και αρθρογραφεί συχνά και στη «Monde».

Σύμφωνα με όσα αναλύει ο Πικετί στο βιβλίο του -που έχει κυκλοφορήσει μόνο στα γαλλικά, ενώ η αγγλική του μετάφραση αναμένεται να κυκλοφορήσει τον Μάρτιο του 2014 από τις εκδόσεις Harvard University Press- η ανθρωπότητα μοιάζει σαν να διέγραψε έναν τεράστιο κύκλο για να καταλήξει στο ίδιο -ή και χειρότερο- σημείο όσον αφορά στις ανισότητες. Η βασική διαφορά από τις παλαιότερες εποχές έγκειται στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου, θα πει στο CRASH ο Πικετί… Και, στη συνέχεια, θα στηλιτεύσει την τρόικα, ενώ θα επισημάνει ότι οι χώρες της Ευρώπης πρέπει να συνασπιστούν και να επιτύχουν ό,τι δεν μπορούν μόνες τους, όπως η φορολόγηση του μεγάλου πλούτου.

Η τεράστια ανισότητα σήμερα -θα επισημαίναμε- δεν είναι το αποτέλεσμα κάποιας «αναγκαιότητας»: σε μια εποχή που η τεχνολογική εξέλιξη επιτρέπει τη σίτιση και την καλή υγεία του παγκόσμιου πληθυσμού, ακόμα και με λιγότερες ώρες εργασίας, η κοινωνική ισορροπία θυσιάζεται προς όφελος ενός ελάχιστου ποσοστού του παγκόσμιου πληθυσμού, που συγκεντρώνει στα χέρια του τη μερίδα του λέοντος του παγκόσμιου πλούτου. Δεν ήταν τυχαίο το κεντρικό σύνθημα που βροντοφώναζε το κίνημα «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ», «Είμαστε το 99%»! Ένα σύνθημα στο οποίο, όπως φαίνεται, είχε «βάλει το χεράκι του» το τρομερό αυτό παιδί των γαλλικών επιστημών μαζί με τον συνεργάτη του, επίσης Γάλλο οικονομολόγο, Εμανουέλ Σαέζ, καθηγητή σήμερα στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ (Καλιφόρνια).

Ο Πικετί μαζί με τον συνεργάτη του καθηγητή Εμανουέλ Σαέζ έχουν «βάλει το χεράκι τους» στο σύνθημα «Είμαστε το 99%», που βροντοφώναζε το κίνημα «Occupy Wall Street».

Οι δυο τους, που συνεργάζονται πάνω από μία δεκαετία στη μελέτη της ανισότητας, εκπόνησαν έρευνα που αποτέλεσε βάση και πηγή έμπνευσης γι’ αυτό το σύνθημα. Μια εκδοχή της, με τίτλο «Εντυπωσιακά Πλουσιότεροι: Η εξέλιξη των ανώτατων εισοδημάτων στις ΗΠΑ», θα δημοσιευόταν στο τεύχος του Χειμώνα του 2008, στο περιοδικό «Pathways». «Από το 2009 έως το 2012, το μέσο πραγματικό εισόδημα κάθε οικογένειας σημείωσε μικρή αύξηση 6,0%. Τα περισσότερα κέρδη σημειώθηκαν τον περασμένο χρόνο, οπότε το μέσο εισόδημα αυξήθηκε κατά 4,6% από το 2011 στο 2012», ανέφερε η μελέτη. «Ωστόσο», σημειωνόταν με έμφαση στη συνέχεια, «τα κέρδη κατανεμήθηκαν πολύ άνισα. Το υψηλότερο 1% των εισοδημάτων αυξήθηκε κατά 31,4%, ενώ το χαμηλότερο 99% των εισοδημάτων αυξήθηκε μόνο κατά 0,4% από το 2009 έως το 2012. Οπότε το υψηλότερο 1%μ άδραξε το 95% των κερδών εισοδήματος τα ντρία πρώτα χρόνια της ανάκαμψης». Το συμπέρασμα ήταν πως «εν ολίγοις, το υψηλότερο 1% των εισοδημάτων πλησιάζει την πλήρη ανάκαμψη, ενώ το χαμηλότερο 99% των εισοδημάτων μάλλον δεν έχει καν αρχίσει να ανακάμπτει».

Τα στοιχεία ήταν αμείλικτα, γιατί «δείχνουν ότι η Μεγάλη Ύφεση επηρέασε μόνο περιστασιακά τα υψηλά εισοδήματα και δεν θα αναστρέψει τη δραματική αύξηση στα υψηλά εισοδήματα που σημειώθηκε από το 1970 και μετά. Πράγματι, το υψηλότερο δεκατημόριο των εισοδημάτων το 2012 ισοδυναμεί με το 50,4%, το υψηλότερο από το 1917».

Οι Πικετί και Σαέζ συμπεριελήφθησαν μάλιστα στη λίστα του περιοδικού «Forbes» με τους Κορυφαίους 100 Παγκόσμιους Στοχαστές το 2012, για τη δημιουργία του γραφικού περί ανισοτήτων στις μελέτες τους, που ενέπνευσε το κίνημα «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ». Οι δυο κορυφαίοι οικονομολόγοι μπορεί να «καταδικάστηκαν» σε editorial της συντηρητικής «Washington Post», όμως ο πρώην διευθυντής του Γραφείου Προϋπολογισμού του Μπάρακ Ομπάμα θα έλεγε σε ανύποπτη στιγμή ότι η εργασία τους «βοήθησε να καταδειχθεί ο δρόμος για την αμερικανική κυβέρνηση στην προσπάθειά της να φέρει ξανά την ισορροπία στον φορολογικό κώδικα».

Και ενώ μια σειρά από έρευνες -μεταξύ των οποίων και εκείνη της ελβετικής τράπεζας Credit Suisse, το 2013, σύμφωνα με την οποία το πλουσιότερο 10% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 86% του παγκόσμιου πλούτου- καταδεικνύουν την τεράστια ανισότητα, ο Τομά Πικετί καταδεικνύει ότι, ειδικότερα, στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, το 1% των πλουσιότερων κατέχει περισσότερο από το 25% του συνολικού πλούτου. Και, μάλιστα, όπως σημείωνε σε διάλεξή του στο Ινστιτούτο Van Leer της Ιερουσαλήμ, ενδέχεται και οι περιουσίες των πλέον πλούσιων να είναι «υποεκτιμημένες» λόγω ύπαρξης «φορολογικών παραδείσων», και γενικά ενός παγκόσμιου οικονομικού συστήματος που επιτρέπει την «υπόγεια» διακλάδωση και το θέριεμα του πλούτου.

Δεδομένων των συνθηκών στη χώρα μας σήμερα, δεν είναι διόλου περίεργο που το ενδιαφέρον μας για τη ματιά του κορυφαίου επιστήμονα Τομά Πικετί στην κατάσταση ήταν ιδιαίτερα αυξημένο. Δεν είναι καθόλου εύκολο να κλείσει κάποιος συνέντευξη με τον Πικετί: το βαρυφορτωμένο πρόγραμμά του ήταν η αιτία που την πρώτη φορά αρνήθηκε ευγενικά το αίτημά μας. Την επόμενη δέχθηκε, αιτούμενος θερμά μικρό αριθμό ερωτημάτων. Το πρώτο ερώτημα θα αφορούσε, όπως είναι ευνόητο, το τελευταίο του βιβλίο:

Στο πολύκροτο βιβλίο του «Το Κεφάλαιο τον 21ο αιώνα», ο Πικετί περιγράφει πως πλησιάζουμε
τις ανισότητες του 19ου αιώνα. «Όσο οι πλούσιοι αυξάνουν τον πλούτο τους με ρυθμό ταχύτερο από αυτόν με
τον οποίο αναπτύσσεται η οικονομία, τόσο μεγαλύτερες θα γίνονται
οι κοινωνικές ανισότητες», λέει στη συνέντευξη. Αρθρογραφεί τακτικά στις γαλλικές
εφημερίδες «Liberation» και «Monde».

>Στο βιβλίο σας «Το Κεφάλαιο τον 21ο Αιώνα» εκφράζετε την άποψη ότι από ορισμένες πλευρές η ανισότητα είναι μεγαλύτερη σήμερα, στον καπιταλισμό του 21ου αιώνα, απ’ ό,τι ήταν στον καπιταλισμό του 19ου αιώνα. Μπορείτε να μας το εξηγήσετε αυτό;

«Ο βασικός νόμος που διέπει τη δυναμική κατανομής του πλούτου είναι πως ο ρυθμός απόδοσης για τον πλούτο (rate of return to wealth) (r) είναι μεγαλύτερος από τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας (g). Όπως καταδεικνύω στο βιβλίο μου, ακριβώς αυτό μπορεί να συμβαίνει τον 21ο αιώνα. Οι λόγοι είναι δύο: πρώτον, η επιβράδυνση τόσο του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού, όσο και του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας και, δεύτερον, ο εντεινόμενος φορολογικός ανταγωνισμός, που έχει στόχο την προσέλκυση κεφαλαίων. Όσο ο ρυθμός απόδοσης για τον πλούτο παραμένει μεγαλύτερος από τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας τόσο περισσότερο οι αρχικές ανισότητες ως προς τον πλούτο θα με γιστοποιούνται με την πάροδο του χρόνου».

Με άλλα λόγια, όσο οι πλούσιοι αυξάνουν τον πλούτο τους σε ρυθμό ταχύτερο από αυτόν με
τον οποίο αναπτύσσεται η οικονομία, τόσο μεγαλύτερες θα γίνονται η ανισότητες. Στη συνέχεια θα μας εξηγήσει γιατί συμβαίνει αυτό. Δεδομένου ότι σήμερα η κυρίαρχη άποψη θέλει τον οικονομολόγο να είναι για την οικονομική κρίση ό,τι ο γιατρός για τον ασθενή, αυτό που ο Πικετί είχε πει σε συνέντευξή του στο γαλλικό περιοδικό «Nouvel Observateur», είναι μάλλον αρκετά ριζοσπαστικό: «Το ερώτημα της διανομής του πλούτου είναι πολύ σημαντικό για να το αφήνει κανείς μόνο στους οικονομολόγους».

Άλλωστε -θα σημειώναμε- η διάκριση μεταξύ πολιτικής και οικονομίας είναι τεχνητή και επιχειρείται σκοπίμως για να δώσει την εντύπωση ότι μόνον «ειδικοί» μπορούν να αναλάβουν την επίλυση ενός οικονομικού προβλήματος, που ωστόσο είναι ζήτημα πολιτικών επιλογών, άρα βαθιά πολιτικό, και, τελικά, πολιτισμικό, αφού συνδέεται με την αξιακή κλίμακα της κοινωνίας.

Ο Πικετί, λοιπόν, ανιχνεύει αυτήν τη διάσταση και σκύβει επάνω από τη λογοτεχνία για να μελετήσει τις οικονομικές και κοινωνικές σχέσεις σε κάθε εποχή. Λογοτέχνες όπως ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ και η Τζέιν Όστεν γνωρίζουν σε βάθος την ιεραρχία των περιουσιών της εποχής. Συλλαμβάνουν τα μυστικά όρια, διαισθάνονται τη σημασία που έχουν για τους ανθρώπους και περιγράφουν τη στρατηγική των γάμων καλύτερα από οποιαδήποτε στατιστική υπηρεσία.

>«Υποστηρίζετε ότι η λογοτεχνία συνεισφέρει σημαντικά στη μελέτη του φαινομένου της ανισότητας», επισημαίνω. «Ποια διδάγματα για την ανισότητα στον καπιταλισμό μπορούμε να αντλήσουμε, για παράδειγμα, από τα έργα του Ονορέ ντε Μπαλζάκ ή της Τζέιν Όστεν; Ισχυρίζεστε ότι μπορεί να «επιστρέφουμε», τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών, στην εποχή του Όλιβερ Τουίστ ή του Γιάννη Αγιάννη»;

«Η μεγαλύτερη διαφορά φυσικά είναι ότι το βιοτικό επίπεδο έχει βελτιωθεί θεαματικά από τότε. Αλλά η σχετική σημασία του κληρονομημένου πλούτου και του εισοδήματος από την εργασία επιστρέφει στα επίπεδα που περιγράφονται στα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα. Η απλή εξήγηση είναι η επιβράδυνση της ανάπτυξης: στις κοινωνίες όπου υπάρχει χαμηλός ρυθμός ανάπτυξης, ο πλούτος που έχει συγκεντρωθεί στο παρελθόν, αποκτά, όπως είναι φυσικό, πολύ μεγάλη σημασία».

Η ανισότητα, που, όπως επισημάνθηκε, το 1900-1910 είχε σημειώσει επίπεδα-ρεκόρ, άρχισε να μειώνεται μόνο μετά το 1914, σημείωνε ο Πικετί σε διάλεξή του στο Ινστιτούτο Van Leer της Ιερουσαλήμ (Ιανουάριος 2010).

Ο Μπαλζάκ, στο βιβλίο του «Ο Μπάρμπα Γκοριό», βάζει τον ήρωα -προφανώς αντανακλώντας την κατάσταση- να εξηγεί ότι οι σπουδές και οι ικανότητες δεν οδηγούν πουθενά και ότι ένας είναι ο τρόπος να αποκτήσει κάποιος περιουσία: να πάρει προίκα και ακίνητα κάνοντας έναν καλό γάμο. Κάτι αντίστοιχο «βλέπει» προφανώς ο Πικετί και σήμερα. Ο φαύλος κύκλος της φτώχειας είναι γεγονός. Εάν, για παράδειγμα, ακολουθηθεί η πρόσφατη «σύσταση» του ΟΟΣΑ προς την Ελλάδα, για επιβολή διδάκτρων στα δημόσια Πανεπιστήμια, ευκαιρία για σπουδές θα έχουν μόνον οι «έχοντες» – εντείνοντας μια κατάσταση που ήδη υπάρχει και που έχει ως συνέπεια να καθίστανται μόνον αυτοί ικανοί για υψηλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας που απαιτούν εξειδίκευση. Και κάποτε θα έρθει κι ένας σύγχρονος Μενέλαος Λουντέμης για να μιλήσει πάλι για «Ένα παιδί (που) μετράει τ’ άστρα», περιγράφοντας την Οδύσσεια ενός φτωχού παιδιού για να σπουδάσει…

«Η τρόικα πρέπει να αντικατασταθεί από δημοκρατικούς θεσμούς»

Η συζήτηση με τον Τομά Πικετί θα έρθει στη συνέχεια στην Ελλάδα. Του επισημαίνω ότι, από τον Μάιο του 2010, που η Ελλάδα υπέγραψε το πρώτο μνημόνιο με την τρόικα, στη χώρα έχει επιβληθεί αυστηρή λιτότητα. Επί μνημονίων και σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών για τις φορολογικές δηλώσεις το 2012, το μέσο δηλωθέν εισόδημα των μισθωτών και των συνταξιούχων μειώθηκε κατά 18% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, αλλά η μέση φορολογική τους επιβάρυνση αυξήθηκε κατά 52%. Την ίδια περίοδο οι φόροι που αφορούν στα Νομικά Πρόσωπα, μεταξύ αυτών μονοπώλια και πολυεθνικές, έχουν μειωθεί κατά 4 φορές και από το 2004 σε σύγκριση με το 2013 από το 11,9% έχουν πέσει στο 3,3%! (Νίκος Μπογιόπουλος, 10/10/2013, «Ενικός»). Επιπρόσθετα, την τελευταία τετραετία το ΑΕΠ της χώρας έχει μειωθεί κατά 21%, ενώ ο πληθυσμός που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας έχει φθάσει το 33%. Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με έρευνα του Wealth-X, 505 Έλληνες δισεκατομμυριούχοι έχουν αυξήσει τον πλούτο τους κατά 20% από πέρσι! Αναφέρω όλα αυτά στον Τομά Πικετί και τον ρωτώ:

«Η τρόικα είναι καταστροφή γιατί δεν είναι δημοκρατική. Η κάθε χώρα από μόνη της δεν μπορεί να κάνει πολλά. Χρειαζόμαστε μία πολιτική ένωση», δηλώνει στη συνέντευξη. «Προτιμώ έναν κλιμακωτό φόρο επί του κεφαλαίου, γιατί
οι πλούσιοι δεν απειλούνται από την αποκήρυξη του
χρέους ή τον πληθωρισμό. Το πορτφόλιο του πλούτου
είναι επενδεδυμένο σε πραγματικά περιουσιακά
στοιχεία, όπως η ακίνητη περιουσία».

>Θεωρείτε ότι ο αρχικός στόχος του προγράμματος της τρόικας είναι η μείωση του χρέους ή μπορεί αυτό απλώς να είναι ένα πρόσχημα; Με άλλα λόγια, μπορεί το χρέος να διαιωνίζεται ώστε να διατηρείται ως ένα ισχυρό εργαλείο που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της ανώτερης τάξης;

«Η τρόικα είναι μια καταστροφή, πρώτον και κύριον γιατί δεν είναι δημοκρατική. Για εμένα, το μοναδικό σημαντικό θέμα είναι με ποιους θεσμούς πρέπει να την αντικαταστήσουμε; Θεωρώ ότι αυτό που χρειαζόμαστε είναι μεγαλύτερη πολιτική σύγκλιση και σύγκλιση των προϋπολογισμών εντός της Ευρωζώνης, ή τουλάχιστον εντός των χωρών που επιθυμούν να προχωρήσουν μπροστά – τουλάχιστον, δηλαδή, γι’ αρχή, της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, των Κάτω Χωρών και της Ελλάδας, και όσων επιθυμούν να συμμετέχουν στο μέλλον.

Αυτές οι χώρες πρέπει να ιδρύσουν ένα κοινό δημοσιονομικό Κοινοβούλιο (ίσως ως υποκατηγορία των εθνικών τους κυβερνήσεων, και σε αναλογία με τον πληθυσμό της κάθε χώρας), στο οποίο οι αποφάσεις θα λαμβάνονται πλειοψηφικά. Τότε θα μπορούμε να βάλουμε μαζί τα εθνικά χρέη όλων μας και μέρος των φόρων μας, ειδικά αυτών των φόρων (όπως αυτοί που αφορούν τις πολυεθνικές και τον πλούτο) που δεν κατορθώνει να αυξήσει σωστά η κάθε χώρα μόνη της.

Αυτή η κοινή Βουλή θα λαμβάνει τις αποφάσεις που αφορούν στο κοινό έλλειμμα προϋπολογισμού και στη φορολογική βάση και τις φορολογικές κλίμακες γι’ αυτούς τους κοινούς φόρους. Φυσικά, οι αποφάσεις που θα λαμβάνονται από αυτό το νέο κυβερνητικό σώμα δεν θα είναι πάντα τόσο προοδευτικές όσο θα επιθυμούσαμε. Αλλά η μόνη μας ευκαιρία είναι να δώσουμε μια ευκαιρία στη δημοκρατία στην Ευρώπη».

Ο Τομά Πικετί υποστηρίζει ότι μπορούμε να μειώσουμε το χρέος φορολογώντας τους πλούσιους. Με άλλα λόγια, προτείνει αναδιανομή του πλούτου. Μάλιστα, σε άρθρο στον βρετανικό «Guardian» (24 Οκτωβρίου 2013) πρότεινε, μαζί με τον Σαέζ, φορολογία μέχρι και 80% για το ανώτερο 1% των εισοδημάτων. Επισήμαιναν ότι επί Θάτσερ και Ρίγκαν τόσο υψηλή φορολογία κατέστη αδιανόητη και ότι «η δουλειά των οικονομολόγων πρέπει να είναι να τη θέσουν ξανά υπό εξέταση».

>Θα επιμείνω, να εξηγήσει πώς μπορεί να φορολογηθεί αποτελεσματικά ο πλούτος, όταν, πρώτον, η ελίτ «απειλεί» διαρκώς ότι κάτι τέτοιο θα «έδιωχνε» τους επενδυτές. Και, δεύτερον, πώς μπορεί αυτό να αποβεί αποτελεσματικό ως μέτρο, εάν ταυτόχρονα δεν γίνει λογιστικός έλεγχος και διαγραφή του επαχθούς χρέους. Δηλαδή, αν δεν διαγράψουμε το επαχθές χρέος, δεν υπάρχει ο κίνδυνος τα χρήματα από τη φορολόγηση των πλουσίων να δοθούν για να αποπληρώσουν το επαχθές χρέος – που, ως τέτοιο, «οφείλεται» στους πλουσίους;

«Θα επαναλάβω ότι χρειαζόμαστε μια πολιτική ένωση», απαντά. «Η κάθε χώρα μόνη της δεν μπορεί να κάνει πολλά. Προτιμώ πολύ περισσότερο έναν κλιμακωτό φόρο επί του κεφαλαίου από την αποκήρυξη του χρέους ή τον πληθωρισμό. Ο λόγος είναι απλός: Οι πλούσιοι δεν απειλούνται από την αποκήρυξη του χρέους ή τον πληθωρισμό. Το πορτφόλιο του πλούτου είναι σε γενικές γραμμές επενδεδυμένο -ή θα επενδυθεί εν ευθέτω χρόνω- σε πραγματικά περιουσιακά στοιχεία, όπως η καθαρή αξία κτημάτων (equity) ή η ακίνητη περιουσία».

>Ποιο άμεσο μέτρο θα προτείνατε για να εξέλθει η Ελλάδα της οικονομικής κρίσης; Θα περιλαμβανόταν στις προτάσεις σας ένα νέο κούρεμα – και, αν ναι, υπό ποιους όρους;

«Προτιμώ τον κλιμακωτό φόρο επί του κεφαλαίου, γιατί είναι ο μόνος τρόπος να ζητήσει κανείς από τον καθένα με βάση την πραγματική του περιουσία. Οι τελευταίοι (σ. “μικροί”) κάτοχοι του δημόσιου χρέους δεν είναι απαραίτητα εκείνοι που θα πρέπει να πληρώσουν περισσότερο».

Λίγες ημέρες μετά τη συνέντευξη με τον Τομά Πικετί, στις εφημερίδες γραφόταν ότι η τρόικα επέμενε στην άρση της απαγόρευσης των πλειστηριασμών ακόμα και της πρώτης κατοικίας, συμβουλεύοντας ταυτόχρονα την κυβέρνηση πως αν θέλει να κάνει κοινωνική πολιτική, να… παράσχει καταλύματα στους αστέγους – εφόσον βέβαια τους δημιουργήσει… Ταυτόχρονα, στο κατώφλι του 2014, στην Ελλάδα το ρολόι γυρνούσε πίσω στο 1843, όταν ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν έγραφε το «Κοριτσάκι με τα Σπίρτα». Το Κοριτσάκι με τα Σπίρτα, λοιπόν, έμελλε φέτος να πεθάνει πριν από τα Χριστούγεννα: ήταν 1η Δεκεμβρίου όταν θα ξεψυχούσε, στα 13 του χρόνια, από τις αναθυμιάσεις του μαγκαλιού με το οποίο προσπαθούσε να ζεσταθεί στο χωρίς ρεύμα σπίτι του, στη Θεσσαλονίκη. Όπως πιστοποιεί και ο Πικετί, από τον 19ο στον 21ο αιώνα, ένα τσιγάρο δρόμος…