Ακρίβεια: Το τρενάκι του τρόμου στο «Λούνα Παρκ» της παγκοσμιοποίησης

Δέσποινα Παπαγεωργίου | 18-6-08

[Το 2008, η εκτόξευση στα ύψη της τιμής του πετρελαίου αλλά και των τιμών βασικών τροφίμων οδήγησε σε εξεγέρσεις σε πολλά σημεία του πλανήτη, που ονομάστηκαν «εξεγέρσεις των πεινασμένων». Οι πολιτικοί ηγέτες βρέθηκαν μπροστά σε μια μεγάλη κρίση].

Πανικόβλητοι οι ηγέτες απανταχού στον κόσμο προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τον μαζικό ξεσηκωμό για την ακρίβεια, η οποία αναδεικνύεται αυτή τη στιγμή στο σημαντικότερο ίσως παγκόσμιο πρόβλημα. Έτσι, τη συνάντηση των G8 στην Ιαπωνία ακολούθησε η Σύνοδος Κορυφής των Ευρωπαίων ηγετών στις Βρυξέλλες, υπό την πολιορκία εξαγριωμένων διαδηλωτών. Ταυτόχρονα, ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη έχει φθάσει σε επίπεδα-ρεκόρ (3,7%), το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει διατάξει έρευνα για τους λόγους της ξέφρενης κούρσας του αργού, και οι Κασσάνδρες του πετρελαίου προβλέπουν περαιτέρω άνοδο της τιμής του μέχρι και τα 200 δολάρια το βαρέλι….

Τις πρόσφατες εξεγέρσεις των πεινασμένων του πλανήτη ακολούθησε η θύελλα των διαδηλώσεων και των απεργιών που ξεκίνησε από την Ευρώπη με αιτία τις τιμές-ρεκόρ που σημειώνονται σε πετρέλαιο (ιστορικό ρεκόρ πρόσφατα στα 140 δολ./βαρέλι) αλλά και τρόφιμα. Τον περασμένο μήνα ξεκίνησαν τις απεργίες σε Γαλλία, Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία οι αλιείς, διαμαρτυρόμενοι για τις υψηλές τιμές των καυσίμων, στη συνέχεια στο χορό μπήκαν οι αγρότες, οι παραγωγοί γάλακτος, οι οδηγοί φορτηγών, διαφόρων χωρών, και ούτω καθεξής… Ο χάρτης των διαδηλώσεων -στις οποίες μέχρι στιγμής υπήρξαν και δύο νεκροί- απλώνεται και πέρα από τη Γηραιά Ήπειρο, έως το Χονγκ Κονγκ, την Ινδία, το Νεπάλ, τη Ν. Κορέα και την Κολομβία, ενώ το Ασοσιέτεντ Πρες μετέδωσε ότι και στην Αμερική κάποιοι πωλούν τα υπάρχοντά τους για να μπορέσουν να προμηθευτούν βασικά αγαθά και καύσιμα.

Ασπιρίνες για τον καρκίνο οι αποφάσεις των G-8

Οι G-8 στη συνάντησή τους απελευθέρωσαν πομφόλυγες για επενδύσεις στην ενεργειακή επάρκεια και τις πράσινες τεχνολογίες. Κουβέντα για αλλαγή της σημερινής αδιέξοδης οικονομικής πολιτικής που και αυτοί χαράζουν, κουβέντα για την κερδοσκοπία. Από την άλλη, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, ταμπουρωμένοι πίσω από τα αγκαθωτά συρματοπλέγματα που έφραζαν στους χιλιάδες διαδηλωτές την είσοδο στους δρόμους που οδηγούν στο κτίριο του Συμβουλίου των Υπουργών στις Βρυξέλλες, συσκέφτηκαν, με κορυφαίο θέμα στην ατζέντα –αναγκαστικά– την ακρίβεια, και βαθιά διχασμένοι.

Η πρόταση του Γάλλου προέδρου Νικολά Σαρκοζί για μείωση του ΦΠΑ στα καύσιμα είχε δεχτεί αυστηρή κριτική πριν τη Σύνοδο, ειδικά από χώρες όπου δεν έχουν ξεσπάσει διαδηλώσεις (π.χ. Σλοβενία, Αυστρία), γιατί κάτι τέτοιο θα σήμαινε μείωση των κρατικών προσόδων και αύξηση των ελλειμμάτων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεώρησε ότι αυτό θα έστελνε μήνυμα στις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες ότι η Ευρώπη είναι πρόθυμη να απορροφήσει τις υψηλές τιμές των καυσίμων αυξάνοντας το έλλειμμά της. Τελικά, η Επιτροπή και η Σύνοδος συνταγογράφησαν… ασπιρίνες ως θεραπεία για το καρκίνωμα που έχει δημιουργηθεί στην κοινωνία και που η ίδια η Επιτροπή αναγνώρισε ότι απειλεί ακόμη και την ασφάλεια της Ε.Ε. (συγκρούσεις για πόρους, νέο κύμα μετανάστευσης)…

Ποιοι φταίνε

Για τη σημερινή κούρσα όμως της τιμής του πετρελαίου δεν ευθύνονται μόνο οι πετρελαιοπαραγωγοί χώρες, που έχουν πάγια πολιτική να θέτουν οροφή στις ποσότητες που διοχετεύουν στην αγορά ώστε να μην πέφτει η τιμή. Η Σαουδική Αραβία μάλιστα, δεδομένης της κρίσης, αποφάσισε πρόσφατα να αυξήσει την παραγωγή της κατά 550.000 βαρέλια.

Οι αναλυτές αποδίδουν την αύξηση της τιμής των καυσίμων (και άρα και των τροφίμων) στην παραγωγή και τη ζήτηση, την αμερικανική εξωτερική και νομισματική πολιτική (πτώση του δολαρίου) και την… κερδοσκοπία.

Οι ευθύνες για την αύξηση της πετρελαϊκής ζήτησης και άρα της τιμής του μαύρου χρυσού επιρρίπτονται σήμερα σε Κίνα και η Ινδία, που, λόγω της καλπάζουσας αναπτυξιακής τους δυναμικής απορροφούν ολοένα και μεγαλύτερο ποσοστό των παγκόσμια διατιθέμενων ενεργειακών αποθεμάτων. Κάποιοι όμως αντιτείνουν ότι η Κίνα, για παράδειγμα, απορρόφησε μεν τα τελευταία έξι χρόνια το 33 % της συνολικής αύξησης στη ζήτηση πετρελαίου διεθνώς, αλλά αυτή η αύξηση ήταν μικρή – μόλις 12,32%. Άρα το ποσοστό που η Κίνα απορρόφησε ήταν μικρό. Όσον αφορά τα τρόφιμα, οι ίδιοι ισχυρίζονται ότι ισχύει το ίδιο: η τάση της Κίνας για αυξημένη κατανάλωση υπάρχει εδώ και χρόνια και δεν δικαιολογεί το (σχεδόν) διπλασιασμό της τιμής των τροφίμων (αύξηση πέρσι π.χ. 95% στα σιτηρά και 66% στο καλαμπόκι) σε ένα-δυο χρόνια, τη στιγμή μάλιστα που ο FAO καταγράφει π.χ. αύξηση στην παραγωγή των δημητριακών κατά 92 εκατ. τόνους (2007-2008) και οι παγκόσμιοι κολοσσοί τροφίμων αυξάνουν τα κέρδη τους (κατά 36% η Cargill, κατά 67% η ADM, κατά 30% η ConAgra). Ρόλο στην αύξηση της τιμής των τροφίμων βέβαια διαδραματίζει και η… πονεμένη ιστορία των βιοκαυσίμων, με τα τρόφιμα να παρουσιάζουν αυξημένη ζήτηση για να ταϊζουν… ρεζερβουάρ αντί για ανθρώπους.

Για την αύξηση της τιμής του πετρελαίου ευθύνεται και η πτώση του δολαρίου, αλλά και η αμερικανική εξωτερική πολιτική που διατάραξε την ομαλή πετρελαϊκή ροή: οι Αμερικανοί δημιούργησαν ένα χάος στον μεγάλο πετρελαιοπαραγωγό Ιράκ, τροφοδοτούν τις φήμες για επικείμενη επέμβαση στον επίσης μεγάλο πετρελαιοπαραγωγό Ιράν (με τους κερδοσκόπους να τρίβουν τα χέρια τους), ενώ επιδιώκουν μανιωδώς να αποσταθεροποιήσουν τον «κόκκινο» Τσάβες στην επίσης μεγάλη πετρελαιοπαραγωγό Βενεζουέλα.

Ταυτόχρονα, την ομαλή ενεργειακή ροή διαταράσσει και η λεγόμενη «αστάθεια» σε χώρες όπως η Νιγηρία, όπου οι αντάρτες, ζητώντας μερίδιο από τα υπερκέρδη των πετρελαιοβιομηχανιών στη χώρα τους, έχουν επιτύχει με τις επιθέσεις τους τη μείωση των νιγηριανών πετρελαϊκών εξαγωγών.

Η επεκτατική πολιτική λοιπόν των ΗΠΑ που επιδιώκουν τον παγκόσμιο ενεργειακό έλεγχο αλλά και οι μεγάλες ανισότητες που έχει δημιουργήσει η παγκοσμιοποίηση έχουν οδηγήσει μοιραία στη σημερινή κρίση και σε συγκρούσεις.

Χρηματιστήρια εμπορευμάτων

Ο τρίτος και ίσως σημαντικότερος λόγος αύξησης των τιμών πετρελαίου και τροφίμων είναι η κερδοσκοπία στα λεγόμενα χρηματιστήρια εμπορευμάτων. Σε αυτά, αντί για φυσικά εμπορεύματα, συναλλάσσονται προθεσμιακά συμβόλαια που δίνουν το δικαίωμα στον επενδυτή αν θέλει να αγοράσει στην ημερομηνία λήξης το συγκεκριμένο προϊόν στην προσυμφωνημένη τιμή. Αν δε θέλει, μπορεί να το πουλήσει ή να μην το εξασκήσει. Όταν ένας παραγωγός σιτηρών αγοράζει προθεσμιακά συμβόλαια το κάνει για να «κλειδώσει» την τιμή πώλησης μιας συγκεκριμένης ποσότητας του αγαθού τη συγκεκριμένη ημερομηνία. Ο κερδοσκόπος όμως αγοράζει, π.χ. πετρέλαιο, όχι για να το καταναλώσει, αλλά για να το αποθεματοποιήσει και να το πουλήσει αργότερα σε υψηλότερη τιμή, δημιουργώντας ταυτόχρονα πρόσθετη ζήτηση, σε έναν τζόγο που έχει ως αποτέλεσμα υπερκέρδη για κάποιους και θάνατο από πείνα για κάποιους άλλους. Όταν λοιπόν ο πληθωρισμός ανεβαίνει, τα αγαθά καθίστανται σημαντική «επένδυση» γιατί η τιμή τους αυξάνεται. Γι’ αυτό ακόμα και ο Τζορτζ Σόρος μίλησε για πετρελαϊκή φούσκα που προκλήθηκε από την κερδοσκοπία των funds που ποντάρουν σε δείκτες και προέβλεψε ότι οι τιμές του πετρελαίου θα πέσουν.

Όπως συνάγεται από τα ανωτέρω, την ευθύνη για την παρούσα κρίση φέρουν αποκλειστικά οι ηγέτες του κόσμου, και ιδιαίτερα η υπερδύναμη, που με πολιτικές τους αποφάσεις καθιέρωσαν το σημερινό στρεβλό οικονομικό μοντέλο και παραχώρησαν τη διαχείρισή του σε μη εκλεγμένους γραφειοκράτες φορέων όπως το ΔΝΤ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Αόρατο χέρι» που ρυθμίζει την αγορά δεν υπάρχει, υπάρχουν πολιτικές αποφάσεις. Και μόνο με πολιτικές αποφάσεις μπορούν οι ηγέτες του κόσμου να καθιερώσουν ένα νέο οικονομικό μοντέλο, που, όπως είπε και ο κορυφαίος οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς, θα αποτελούσε τη μόνη λύση στο μείζον πρόβλημα των πόρων. Μόνο με πολιτικές αποφάσεις για πιο δίκαιη κατανομή του παγκόσμιου πλούτου θα μπορέσουν οι ηγέτες του κόσμου να γλιτώσουν από την οργή των πολιτών τους που, βλέποντας πως δεν μπορούν πια να εξασφαλίσουν την αξιοπρεπή διαβίωση και πολλές φορές ούτε καν την επιβίωσή τους, ξεχύθηκαν στους δρόμους διεκδικώντας το αυτονόητο: την πρόσβαση σε βασικά αγαθά….